معرفی و نحوه ی اجرا و مکانیزم Green Roof
با سلام. با یک پست دیگر از معرفی و نحوه ی اجرا و مکانیزم Green Roof در خدمت شما دوستان هستیم.
بام سبز(Green Roof)، بامی است که مقدار یا تمامی آن با پوشش گیاهی و خاک، یا با محیط کشت روینده، پوشانیده می‌شود. لفظ بام سبز همچنین می‌تواند برای بام‌هایی که مفاهیم سبز را مد نظر قرار می‌دهند، نظیر پانل‌های خورشیدی و یا صفحات فتو ولتائیک بکار رود.سبز پوش کردن بام نیازمند گیاهانی است که به دقت انتخاب شده‌اند تا در برابر محیط خشن و بی‌روح محیط پشت بام در شرایط کم‌آبی و بی آبی، عوامل اقلیمی، یخ زدگی، نسیم دریا و خشکی و غیره مقاومت کنند. نوع گیاهان انتخابی بسته به نوع آب و هوا و شرایط اقلیمی مختلف، متفاوت بوده و بام سبز، اوج تلفیق اجرا با محیط است.
تاریخچه کاربرد بام سبز
مشخص نیست که ایده اصلی چنین طرحی منسوب به چه کسی است و به کدامین دوره بازمی‌گردد. شاید این ایده از توصیف باغ‌های معلق بابل نشات گرفته شده باشد یا باغهایی که در هوا معلق نبوده بلکه در واقع روی بامها و مهتابیهای چند ساختمان قرار داشتند. بامهای سبز مدرن که از سیستم لایه‌های پیش ساخته تشکیل می‌شوند، بالنسبه پدیده‌ای نو می‌باشند. این نوع بامها در دهه ۱۹۶۰۰ در آلمان توسعه و به بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز گسترش یافتند. ریشه بامهای سبز مدرن در ایسلند و اسکاندیناوی می‌باشد. دلایل شکل گیری بامهای سبز (چمنی) در این مناطق که اقلیمی سرد دارند، محدودیت مصالح ساخت و ساز بوده است؛ به طوری که ساکنین را بر آن داشته برای ساخت وساز، تا حد امکان از مصالح بوم آورد آن مناطق که شامل کلوخ چمنی و سنگ بوده استفاده کنند. این بامها به طور معمول شامل ترکیبی از دو تا سه لایه کلوخ چمنی برروی لایه‌ای از شاخه‌ها و ترکه‌های کوتاه بوده‌اند که برای هدایت آب باران شیب دار گشته‌اند. این بامها در عین اینکه بدوی بوده‌اند، ذخیره حرارتی و عایق ساختمان‌ها را فراهم کرده و الهام بخش بامهای سبز امروز می‌باشند. در قرن بیستم تعدادی بام منفرد مطرح شدند که اثرگذارترین آنها فروشگاه Derry&Toms در لندن با پوشش بام شش هزار متر مربعی و Casino Pation در برن سوئیس است که در دهه ۱۹۳۰۰ کاشته شدند.
اهداف ایجاد بام سبز
- شرایط اکولوژیکی و حفظ زیبایی‌های طبیعی
- حفظ سلامت جسم و روح شهروندان
- ارزش‌های اقتصادی و معنوی
مزایای بامهای سبز
- تأمین فضایی سازگار و مطبوع برای کاربران ساختمان
- بهبود مناظر اطراف ساختمان با فراهم کردن یک فضای سبز زیبا
- ایجاد محیطی سبز، زیبا ونیمه عمومی (مشاعی) برای ساکنین ساختمان و بالا بردن کیفیت زندگی
- ایجاد منظر شهری سبز و کاهش آلودگی
- کاهش بار گرمایش (با افزودن توده و لایه عایق حرارتی) و سرمایش بنا (از طریق سرمایش تبخیری)
- کاهش اثرات گرمایش و تغییرات آب و هوایی شهری
- افزایش محدوده زندگی
- کاهش سیلاب
- تصفیه هوا و کاهش CO2 هوا
- کاهش و تعدیل شدت صداهایی که تا db18 وارد ساختمان می‌شود و به میزان db3 یا بیشتر خارج می‌شود.
- بهبود مناظر اطراف ساختمان با فراهم کردن یک فضای سبز زیبا.
- بالا بردن طول عمر غشای بام (دو یا سه بار بیشتر) با محافظت از آن در برابر اشعات UV مضر و صدمات آب و هوایی.
- افزایش ارزش ملک
- کاهش هزینه نگهداری از سقف – کشت روی بام به شکل گسترده، نوعی پوشش محافظ را تداعی می‌کند، سطح کاشته شده خود محافظت و نگهداری می‌شود و به عبارت دیگر، نگهداری از بام به حداقل می‌رسد.
انواع بام سبز
باغ بامها را بر اساس سیستم اجرایی به سه دسته اصلی تقسیم می‌کنند:
سیستم گسترده (extensive)
برای سیستم گسترده از واژه Green Roof یا بام سبز استفاده می‌شود. این سیستم به نام مقطع کم ارتفاع یا اجرا با ضخامت کم نیز شناخته می‌شود. این نوع بام فقط شامل یک یا دو نوع گیاه و محیط کاشت کم عمق می‌باشد. معمولاً این سیستم برای زمانیکه حداقل بار وزن مدنظر باشد به کار گرفته می‌شود. به طور اخص، فقط پرسنل نگهداری و تعمیر به این نوع بام دسترسی دارند. این نوع بام مثل چمنهای نروژی، بر روی بامهای مسطح و شیبدار احداث می‌شود. در این سیستم معمولاً گیاهان به عمق ۴۰ تا ۱۰۰ میلیمتر استفاده می‌شوند. حدود بار نهایی بام تقریباً بین ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم بر مترمربع در حالت اشباع می‌باشند. در مورد بامهای شیبدار در اغلب مکان‌ها ۱۰ تا ۲۰ درصد شیب توصیه می‌شود. در شیب حداکثر ۳۰ درصد نیاز به استفاده از زه وار و ابزارهای ضد فرسایش وجود دارد.
سیستم متمرکز (intensive)
برای سیستم متمرکز از واژه Roof Garden یا باغ بام استفاده می‌شود. این سیستم به نام مقطع عمیق یا باغ بام نیز شناخته می‌شود. این نوع بام سبز شامل انواع مختلفی از گیاهان می‌باشد و مشابه یک پارک طراحی می‌شود. برخی از بامهای سبز دارای درختان بزرگ و آبنماهایی می‌باشند که این موضوع خود احتیاج به تقویت اساسی سازه دارد. این سیستم اغلب نیازهای سازه‌ای جدیدی را برای بام الزامی می‌کند، به ویژه برای بام‌هایی که دسترسی عمومی نیز داشته باشد.
سیستم مدولار یا جعبه گیاه (planter box)
در این سیستم گیاه و محیط کاشت آن در جعبه‌های مخصوصی که تمام یا بیشتر بام سبز را می‌پوشاند، نگهداری می‌شود. در سیستم غیر مدولار محیط کاشت یک لایه پیوسته بر روی بام سبز می‌باشد. در سیستم مدولار این محیط ناپیوسته هست.
سیستم ترکیبی (synthesic)
این نوع بام ترکیبی از دو سیستم گسترده و متمرکز است و دارای فواید دو بام ذکر شده است، اما دارای ظرفیت بار بیشتری است. در عین حال سبز شدن در داخل پانل‌های گسترده سبک وزنی صورت می‌گیرد.
لازم به ذکر است که باغ بامها از سه قسمت تشکیل می‌شوند:
- سقف ساختمان: که البته نیاز به تقویت سازه بامهای موجود برای استقرار بام سبزدارد.
- باغ بامها: که یک لایه محافظت کننده هستند و سقف و عایق رطوبتی را از لایه خاک و گیاهان جدا می‌کنند.
- خاک و کود و سیستم آبیاری باغ: باغ که هر کدام بایستی طراحی و در محل مناسب قرار گیرند.
در اینجا به تقسیم بندی Green Roof رو بررسی خواهیم کرد.
اجزا بام سبز را می‌توان به ۵ دسته کلی تقسیم کرد:
- لایه پوشش گیاهی Plant Layer:از آنجایی که بامهای سبز تا حد امکان سبک طراحی می‌شوند، اغلب شامل گیاهانی هستند که بتوانند در خاک کم عمق و با مراقبت و نگهداری کم رشد کنند.
- محیط کشت Growing Medium::فضایی که گیاهان در آن شروع به رشد و نمو می‌کنند. محیط کشت به واسطه الزامات خاص سازه‌ای باید وزن کمی داشته باشد به همین دلیل نسبت به خاک معمولی تفاوتهایی دارد. در این حالت باید از محیطی برای کشت استفاده کرد که حتی الامکان سبک بوده و وزنش حدود ۹۰۰ کیلوگرم در هر متر مکعب در حالت مرطوب باشد. یک مخلوط معمولی مرکب از یک سوم ماسه، یک سوم سنگهای متخلخل و یک سوم گیاخاک مصنوعی (ترکیبی از چوب پوسیده و کود نباتی) محیطی مناسب را تشکیل می‌دهد.
- لایه زهکش:لایه زهکش خود می‌تواند مجموعه پیچیده‌ای از لایه‌های دیگر به شرح زیر باشد:
- لایه صافی Filter Layer: در بین محیط کشت و لایه زهکش فیلتری قرار دارد که رطوبت را از محیط ریشه‌ها دور می‌کند و مانع از گندیدگی ریشه‌ها می‌شود. این فیلتر می‌تواند شامل یک بافت پارچه‌ای باشد. این فیلتر حتی می‌تواند لایه‌ای از شن و ماسه باشد..
- لایه مانع ریشه‌ها Root Barrier: لایه‌ای است که به خوبی از نفوذ ریشه‌ها و آسیب زدن آنها به عایق کاری و غشاء سقف جلوگیری می‌کند.
- صفحه زهکش Drain Board: یک صفحه سه لایه است که لایه بالایی عمل فیلتر را انجام می‌دهد و آب اضافی را از قسمت ریشه‌ها دور می‌کند. این لایه همچنین به عنوان لایه محافظ ریشه‌ها عمل می‌کند. لایه وسطی که به شکل کاسه‌های مخروطی شکل است آب اضافی را از ریشه‌ها دریافت کرده و در خود نگه می‌دارد. لایه پایینی یک فیلتر پارچه‌ای است که مانع از آسیب دیدن غشاء و عایق می‌شود.
۴. لایه محافظ: این لایه شامل پوشش‌هایی است که بام و سیستم عایق کاری را از نشت کردن و نفوذ آب حفاظت می‌کنند. این صفحه می‌تواند باریکه‌ای از بتن سبک، صفحه‌ای از عایق محکم، ورقه ضخیم پلاستیکی، ورق مسی، یا ترکیبی از اینها، بر حسب ویژگی‌های طراحی و کاربرد بام سبز باشد.
۵. ساختار سقف، غشاء بام یا لایه عایق کاری رطوبتیWater Proofing: بام را از نشت کردن و چکه کردن محافظت می‌کنند.
طراحی بام سبز
توجه به شرایط فیزیکی ساختمان و سایت هنگام احداث بام و طراحی آن از اهمیت زیادی برخوردار است. مشخصات فیزیکی بام که در هنگام طراحی باید بدان توجه شود:
- شیب بام:شیب ۱ تا ۳۰ درجه برای جلو گیری از فرسایش و رانش خاک مناسب است و موجب تثبیت خاک خواهد شد.
- جهت :جبهه شمالی و جنوبی بام شرایط نور و گرمایی متفاوتی دارند همچنین اگر بخشی از بام در سایه درختان یا ساختمانهای دیگر باشند. پوشش گیاهی به شکل متفاوتی رشد خواهد کرد.
- باد:بام سبز نسبت به بامها ساخته شده با مواد دیگر در معرض خطر کمتری نسبت به طوفان است. تجارب نشان داده که بعد از یک طوفان سخت در سوئد بام سبز تازه احداث خسارت کمتری نسبت به سایر بامها داشته است.
- وزن:قبل از نصب بام سبز باید در مورد میزان بار اضافی که سازه می‌تواند تحمل کند اطلاع یابید. یک لایه نازک بام سبز وزنی معادل ۵۰ کیلوگرم بر متر مربع زمانی که اشباع شده باشد دارد.
معایب بامهای سبز
برخی پیامدهای منفی استفاده از بامهای سبز به شرح زیر است:
نیاز به تقویت سازه بامهای موجود برای استقرار بام سبز و وجود این حقیقت که اغلب این بامها برای حضور انسان طراحی نمی‌شوند. اما با طراحی و اجرای سیستم‌های جایگزین این عیب نیز قابل رفع می‌باشد گروه فنی مهندسی مارون این عیب را برطرف کرده است و برای حتی سقف‌های شیروانی نیز، با روشی نوین بام سبز اجرا کرده است. در برخی موارد، تطبیق طراحی این بامها با شرایط اقلیمی منطقه کاری دشوار است. بامهای سبز همچنین نیازمند معیارهای سازه‌ای قابل قبول می‌باشند. بسیاری از بامهای موجود، به دلیل بار وزن ملزومات خاک و گیاهان برای دارابودن بام سبز مناسب نیستند. (در این بین یک دال بتنی در تبدیل به بام سبز بسیار کاراتر از دالهای چوبی یا فلزی است)
در اینجا آشنایی ابتدایی از نحوه ی اجرا و مکانیزم Green Roof را پیدا کردیم. امید است که این مطلب برای شما مفید بوده باشد.
موفق باشید.
